Türkiye’nin deprem riskine karşı en büyük savunma mekanizması olan kentsel dönüşüm süreçlerinde yaşanan tıkanıklıkları aşmak için radikal adımlar atılıyor. Anlaşmazlıkların çözümü için özel “İhtisas Mahkemeleri” kurulurken, belediyelere de dönüşüm için somut bir yol haritası çıkarma zorunluluğu getiriliyor.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, kentsel dönüşüm süreçlerini yavaşlatan bürokratik ve hukuki engelleri kaldırmak amacıyla kapsamlı bir eylem planı hazırlıyor. Özellikle yargı süreçlerinin uzaması ve yerel yönetimlerin plansız ilerlemesi gibi sorunlara çözüm getirecek yeni düzenlemeler yolda.
6 Milyon Riskli Yapı Alarm Veriyor
Bakanlık verileri, Türkiye genelindeki yapı stokunun durumunu gözler önüne seriyor. Tespitlere göre Türkiye genelinde 6 milyon, olası bir depremin beklendiği İstanbul’da ise 1,5 milyon riskli yapı bulunuyor. Bugüne kadar kentsel dönüşüm kapsamına alınan bağımsız birim sayısı ise 2 milyon 350 bin seviyesinde.
Dönüşümün finansal boyutu da devasa rakamlara ulaşmış durumda. 2012 yılında kurulan Dönüşüm Projeleri Özel Hesabı’ndan; kira yardımı, faiz desteği ve kamulaştırma gibi kalemler için Eylül 2025 itibarıyla yaklaşık 204 milyar lira kaynak aktarıldı.
Belediyelere “Strateji Belgesi” Şartı
Yeni düzenlemenin en dikkat çeken başlıklarından biri yerel yönetimleri ilgilendiriyor. Kentsel dönüşümün parsel bazlı ve plansız ilerlemesinin önüne geçmek amacıyla, belediyelere “Kentsel Dönüşüm Strateji Belgesi” hazırlama zorunluluğu getirilecek.
Yapılacak yasal düzenleme ile şunlar hedefleniyor:
- Dönüşüm alanları, kentin genel fonksiyonuna ve bölgenin özelliklerine göre planlanacak.
- Rastgele değil, bir stratejiye ve senaryoya bağlı dönüşüm gerçekleştirilecek.
- Afet riskleri, iklim krizinin etkileri ve yapının niteliği analiz edilerek öncelikli alanlar bilimsel verilerle belirlenecek.
Anlaşmazlıklara “Hızlı Yargı” Neşteri
Kentsel dönüşüm projelerinin en büyük handikaplarından biri olan hak sahipleri arasındaki anlaşmazlıklar ve uzun süren dava süreçleri için de çözüm üretiliyor. Dönüşüm davalarına bakmak üzere “İhtisas Mahkemeleri” kurulacak. Bu sayede itiraz ve anlaşmazlık süreçleri yıllarca süren davalarla değil, uzmanlaşmış mahkemelerce hızlıca çözüme kavuşturulacak.
Katılımcı ve Şeffaf Süreç
Yeni yol haritasında vatandaşın sürece katılımı da artırılıyor. Karar alma mekanizmalarında hak sahiplerinin daha etkin rol alması sağlanacak ve uzlaşma süreçleri için yeni katılımcılık modelleri geliştirilecek. Ayrıca teminat uygulamalarına ilişkin yapılacak mevzuat düzenlemeleriyle mağduriyetlerin önüne geçilmesi hedefleniyor.
