Yüksek enflasyon ve fahiş kira artışları, yıllar önce ödenen depozito bedellerini adeta “eritip buharlaştırdı”. 5 yıl önce 2.000 TL kira için 4.000 TL depozito ödeyen bir kiracı, bugün 15.000 TL’ye çıkan kirası karşısında aynı 4.000 TL’yi geri aldığında büyük bir mağduriyet yaşıyor. Peki, kiracının ödediği depozitoyu güncel değeriyle geri almasının yasal bir yolu var mı? İşte Borçlar Kanunu’na göre “güvence bedeli” iadesinin altın kuralları.
Depozito Enflasyon Karşısında Nasıl Eriyor?
Kira sözleşmelerinde genellikle 1 ila 3 aylık kira bedeli “güvence bedeli” (depozito) olarak talep edilmektedir. Özellikle uzun süreli kiracılarda, sözleşmenin başında ödenen bu tutar, aradan geçen yıllar ve yüksek enflasyon nedeniyle bugünkü kira bedellerinin çok altında kalmaktadır.
Örneğin, 2019 yılında 2.500 TL’lik bir ev için 5.000 TL depozito ödeyen kiracı, 2025 yılında 18.000 TL’ye yükselen kirasıyla evden tahliye olduğunda, ev sahibinden alacağı 5.000 TL’nin alım gücü neredeyse yok olmuştur. Bu durum, “Depozitomu güncel kira üzerinden mi almalıyım?” sorusunu gündeme getirmektedir.
Borçlar Kanunu Ne Diyor?
Kiracıların bu mağduriyetini önlemek için Türk Borçlar Kanunu’nda (TBK) çok net bir düzenleme bulunmaktadır. Kanuna göre, kiracıdan alınan güvence bedelinin (depozito) ev sahibi tarafından “elden” alınması veya şahsi hesabında tutulması yasal değildir.
Yasal prosedür şu şekilde işlemek zorundadır:
- Bankada Özel Hesap Şartı: Ev sahibi, alınan depozito bedelini, kiracının onayı olmaksızın çekilemeyecek şekilde, vadeli bir tasarruf hesabına yatırmakla yükümlüdür.
- Paranın Değerlenmesi: Bu hesapta biriken para, banka tarafından nemalandırılır. Yani, depozito, bankada kaldığı süre boyunca faiz veya benzeri bir getiri elde eder.
- İade Süreci: Kira sözleşmesi sona erdiğinde ve kiracının eve herhangi bir zarar vermediği ya da ödenmemiş bir borcu (kira, fatura vb.) bulunmadığı tespit edildiğinde, banka bu parayı birikmiş getirisiyle (faiziyle) birlikte kiracıya iade eder.
En Sık Yapılan Hata: Parayı Elden Vermek
Uygulamada ise durum maalesef çok farklı işlemektedir. Ev sahiplerinin büyük çoğunluğu depozitoyu nakit olarak elden almayı tercih etmekte veya kendi vadesiz hesaplarına aktarmaktadır.
Kiracının bu yasal olmayan uygulamayı kabul etmesi, gelecekte yaşayacağı maddi kaybı da peşinen kabul etmesi anlamına gelir. Eğer depozito elden verildiyse;
- Ev sahibi, sözleşme sonunda sadece aldığı nominal bedeli (örneğin 5.000 TL) iade etmekle yükümlü hisseder.
- Kiracı, paranın değer kaybını talep etse bile, yasal faiz oranları enflasyonun çok altında kaldığı için yine de zarara uğrar.
- Paranın bankaya yatırılmamasından doğan “getiri kaybını” talep etmek ise uzun ve meşakkatli bir hukuki süreç gerektirebilir.
Kiracılar Ne Yapmalı?
Uzmanlar, kiracıları sözleşme anında haklarını korumaları konusunda uyarıyor. Depozito mağduriyeti yaşamamak için atılması gereken adımlar şunlardır:
- Sözleşmeye Ekleyin: Kira sözleşmesine, “Güvence bedelinin, kiracı adına açılacak vadeli bir banka hesabına yatırılacağı” yönünde net bir madde ekletin.
- Bankada Israr Edin: Ev sahibiniz parayı elden istese bile, Borçlar Kanunu’nun ilgili maddesini hatırlatarak paranın mutlaka bir banka hesabına yatırılmasında ısrarcı olun.
- Hesap Bilgilerini Takip Edin: Paranın yatırıldığına dair dekontu ve hesap bilgilerini mutlaka ev sahibinizden talep edin ve saklayın.
Özetle; Depozitonun “güncel kira bedeli” üzerinden iadesi gibi doğrudan bir uygulama olmasa da, kanunun emrettiği “bankada vadeli hesapta nemalandırma” yöntemi, paranın enflasyon karşısında erimesini engelleyerek kiracının hakkını koruyan tek yasal güvencedir.